همانطور كه مي دانيم حس بويايي نه تنها به ما اجازه مي دهد از رايحه غذاهاي مورد علاقه خود و انواع عطرها لذت ببريم، بلكه همچنين به ما هشدار مي دهد كه از خطرات احتمالي مانند دود يا نشت گاز اجتناب كنيم. افرادي كه مبتلا به اختلالات بويايي هستند حس بويايي آنها كاهش يافته و يا به طور كامل توانايي بوييدن خود را از دست ميدهند، اين وضعيت هر چند تهديد كننده زندگي نيست، اما مي تواند تاثير منفي بر كيفيت زندگي داشته باشد. از دست دادن جزئي يا كامل حس بويايي مي تواند ناگهاني و يا تدريجي باشد و همچنين حس چشايي در برخي افراد با گذر زمان از بين ميرود و طعم شور، شيرين، تلخ يا ترش را متوجه نميشوند. انواع اختلالات بويايي شامل آنوسمي ، هيپوسمي ، پاروسمي و فانتوسمي مي باشد كه در ادامه شرح ميدهيم.
همانطور كه مي دانيم حس بويايي نه تنها به ما اجازه مي دهد از رايحه غذاهاي مورد علاقه خود و انواع عطرها لذت ببريم، بلكه همچنين به ما هشدار مي دهد كه از خطرات احتمالي مانند دود يا نشت گاز اجتناب كنيم. افرادي كه مبتلا به اختلالات بويايي هستند حس بويايي آنها كاهش يافته و يا به طور كامل توانايي بوييدن خود را از دست ميدهند، اين وضعيت هر چند تهديد كننده زندگي نيست، اما مي تواند تاثير منفي بر كيفيت زندگي داشته باشد. از دست دادن جزئي يا كامل حس بويايي مي تواند ناگهاني و يا تدريجي باشد و همچنين حس چشايي در برخي افراد با گذر زمان از بين ميرود و طعم شور، شيرين، تلخ يا ترش را متوجه نميشوند. انواع اختلالات بويايي شامل آنوسمي ، هيپوسمي ، پاروسمي و فانتوسمي مي باشد كه در ادامه شرح ميدهيم.
از دست دادن حس بويايي شايع ترين نوع اختلال بويايي مي باشد. در اين مقاله از سايت آسان طب به بررسي آنوسمي ( از دست دادن حس بويايي ) مي پردازيم و علت اين نوع اختلال بويايي و درمان گياهي و دارويي آن را براي شما تشريح ميكنيم.
علت آنوسمي و از دست دادن حس بويايي
آنوسمي ( Loss Of Smell ) از دست دادن كامل حس بويايي است، در صورت ابتلا به هر يك از بيماري هاي زير احتمال آنوسمي و اختلالات بويايي افزايش مي يابد و در واقع موارد زير علت ايجاد آنوسمي يا كربويي مي باشد:
- انسداد و پوليپ بيني ، شكستگي و تورم يا التهاب مخاط بيني
- سردرد يا سينوزيت مزمن
- عفونت مزمن سينوسي (رينوسينوزيت مزمن)، عفونت سيستم تنفسي فوقاني (URI) مانند سرماخوردگي
- تروماي سر ( ضربه يا آسيب به مغز )
- آلرژي (رينيت آلرژيك)، كه منجر به التهاب مجاري بيني مي شود و همچنين نوع خاصي از آلرژي مثل تب يونجه
- آلرژي فصلي يا علائمي كه اغلب در فصول خاص يا پس از قرار گرفتن در معرض مواد خاص رخ مي دهد.
- قرار گرفتن در معرض سموم و مواد شيميايي سمي
- برخي از داروها از جمله آنتي بيوتيك ها، داروهاي ضد افسردگي ، داروهاي ضد التهابي ، داروهاي قلب و …
- برخي از مشكلات مغز مانند سكته مغزي ، بيماري آلزايمر ، تومور مغزي ، آنوريسم مغزي (اختلال در عروق مغزي)
- بيماري هاي مختلفي مانند پاركينسون ، مولتيپل اسكلروز (MS) ، صرع ، هانتينگتون ، اسكيزوفرني ، بيماري پيك (زوال عقل)
- سندرم كالمن ، سندرم Sjogren
- بيماري پات در استخوان (بيماري كه بر استخوان ها تاثير مي گذارد)
- عوامل تغذيه اي، مانند كمبود ويتامين A ، B6 ، B12 و روي
- مصرف سيگار و سوء مصرف كوكائين
- مصرف بيش از حد تنباكو
- مشروبات الكلي طولاني مدت
- عملكرد ضعيف كبد يا كليه
- اختلالات هورموني و كم كاري تيروئيد
- مشكلات دندان
- افزايش سن و پيري طبيعي
- پرتو درماني
- رينوپلاستي ( جراحي زيبايي بيني )
- ديابت
عوارض آنوسمي
آنوسميا اصطلاح پزشكي براي عدم وجود بوي شناخته شده است. اكثر افراد مبتلا به آنوسمي مي توانند غذاهاي با طعم شور، شيرين، ترش و تلخ را تشخيص دهند اما نمي توانند تفاوت بين طعم هاي خاصي را بيان كنند. توانايي تفاوت بين طعم ها در واقع بستگي به حس بويايي دارد و به گيرنده هاي طعم در زبان ربطي ندارد. بنابراين، از دست دادن بخشي از حس بويايي باعث مي شود كه شما علاقه اي به غذا خوردن نداشته باشيد، كه اين امر منجر به كاهش وزن و سوء تغذيه ميشود، همچنين شما ممكن است از نمك زياد براي بهبود طعم استفاده كنيد كه ميتواند براي افرادي كه فشار خون بالا دارند و يا دچار بيماري هاي كليوي هستند مضر باشد. آنوسمي يا آنوسميا مي تواند خلق و خوي شما را تحت تاثير قرار دهد و شما را ناراحت يا افسرده كند، زيرا بوي خوش غذا، بوي عطر ها و گل ها در شادي زندگي دخيل هستند.
عدم حس بويايي نيز مي تواند خطرناك باشد. به عنوان مثال، شما نمي توانيد بوي نشت گاز، دود ناشي از آتش سوزي و يا مواد غذايي خراب را تشخيص دهيد، بنابراين حس بويايي در زندگي فرد نقش بسيار مهمي دارد و ميتواند به عنوان سيگنال هشدار دهنده عمل كند.
تشخيص آنوسمي و اختلالات بويايي
Anosmia از دست دادن حس بويايي به طور كامل است. Hyposmia از دست دادن بخشي از حس بويايي است، پزشكان ابتدا سوالاتي را در مورد علائم و سابقه پزشكي و تاريخچه خانوادگي شخص سؤال مي كنند و سپس يك معاينه فيزيكي دقيق انجام مي دهند. اغلب پزشكان سعي ميكنند علت اصلي را از طريق بررسي دقيق و تاريخچه بيماري شناسايي كنند. توانايي بوييدن با افزايش سن افراد كاهش مي يابد. افراد معمولا تغييرات بو را در سن 60 سالگي احساس ميكنند.
در برخي از موارد پزشك ممكن است آزمايش هاي زير را انجام دهد:
♦ آزمايش براي اينكه تشخيص دهد آيا شما مي توانيد بوهاي خاصي مانند بوي عطر را متوجه شويد يا خير! پزشك يك شيء معطر (مانند صابون معطر ) را در زير بيني شخص قرار ميدهد و سپس از فرد درخواست ميكند بوي آن را شناسايي كند.
♦ آزمايش خون جهت بررسي كمبود ويتامين يا ساير مشكلات سلامتي.
♦ توموگرافي كامپيوتري (CT) كه از اشعه ايكس براي ايجاد يك تصوير دقيق از مغز استفاده مي كند و تصويربرداري رزونانس مغناطيسي (MRI) كه از امواج راديويي و مغناطيسي براي ديدن مغز جهت بررسي اختلالات ساختاري (مانند تومور، آبسه يا شكستگي) استفاده ميكند.
♦ آندوسكوپي بيني كمك مي كند تا علت از دست رفتن احساس بويايي در شما مشخص شود.
13 روش درمان گياهي و خانگي آنوسمي يا عدم حس بويايي
- سير: سير داراي خواص ضد ويروسي، ضد باكتريايي و ضد التهاب است و ميتواند با باز كردن منافذ مسدود شده، باعث تسكين آنوسمي شود. براي استفاده از سير اين مراحل را دنبال كنيد: دو تا سه حبه از سير را به يك ليوان آب جوش اضافه كرده، ميتوانيد از كمي نمك هم استفاده كنيد و اجازه دهيد پنج تا هفت دقيقه بجوشد سپس در حالي كه گرم است ميل كنيد، براي دريافت نتيجه بهتر دو بار در روز تكرار كنيد.
- استنشاق بخار داغ: به عنوان يكي از موثرترين درمان هاي آنوسمي مي باشد، جريان گرم و مرطوب به شما كمك مي كند التهاب و تورم تسكين يافته و فضاهاي مسدود شده بيني باز شود. شما بايد مراحل ذيل را براي به دست آوردن حس بويايي خود انجام دهيد: مواد لازم: يك ظرف كوچك، يك ليوان آب تميز، چند قطره روغن اسانس اكاليپتوس (يا روغن اسانس نعناع)، حوله
مراحل: ابتدا مقداري آب (به اندازه يك ليوان) را جوشانده، سپس چند قطره اكاليپتوس يا اسانس نعناع به آب جوش اضافه كنيد. با يك حوله بزرگ سر خود را بپوشانيد تا بخار گرم از حوله خارج نشود. به مدت 3 الي 4 دقيقه عميقا و به طور مداوم و دوبار در روز اين روش را انجام دهيد. - ليموترش: ليموترش حاوي مقدار زيادي ويتامين C است كه به عنوان يك آنتي اكسيدان قوي شناخته ميشود و همچنين باعث تقويت سيستم ايمني بدن ميشود كه در مبارزه با عفونت ها و بيماري ها بسيار مفيد است. علاوه بر اين، عطر، طعم و بوي ليمو نيز ممكن است براي بهبودي آنوسمي مفيد باشد. مواد لازم: يك ليوان آب گرم، 2 قاشق چاي خوري عسل خام، 1 عدد ليمو ترش
مراحل: در ابتدا، آب ليموترش را به آبي كه از قبل جوش آمده و كمي سرد شده اضافه كرده سپس 2 قاشق چاي خوري عسل را به اين مخلوط اضافه كنيد و اين مخلوط گرم را ميل كنيد، اين روش را دو بار در روز، يك بار صبح و ديگري در شب، طي چند هفته انجام دهيد. - روغن كرچك: روغن كرچك يك درمان طبيعي و بي خطر براي آنوسمي در خانه است. خواص آنتي اكسيداني، ضد ميكروبي، ضد درد و ضد التهابي دارد. اين خواص باعث درمان انسداد بيني مي شود، با استفاده از مايكرويو چند قطره روغن كرچك را گرم كنيد سپس در هر سوراخ بيني خود يك قطره بچكانيد. اين روش را به طور منظم 2 بار در روز، يك بار در صبح بلافاصله پس از بيدار شدن و ديگري قبل از خوابيدن تكرار كنيد.
- خوردن غذاهاي غني از روي: كمبود روي يك علت شايع نابويايي يا كربويي است. بنابراين شما مي توانيد يك مكمل روي يا غذاهاي غني از روي را به عنوان درمان موثر براي آنوسمي مصرف كنيد. مواد غذايي غني از روي بيشتر شامل لوبيا، آجيل، دانه ها، غلات و محصولات لبني مي باشد.
- شربت زنجبيل: زنجبيل يك درمان موثر براي آنوسمي در خانه است. زنجبيل در درمان سرماخوردگي و سرفه بسيار موثر مي باشد، زيرا حاوي املاح ضد التهابي است كه در برابر عفونت و ميكروب ها مبارزه مي كند. بنابراين شما مي توانيد شربت زنجبيل را بدون هيچ گونه نگراني ميل كنيد. زيرا مصرف زنجبيل نه تنها اثر جانبي ندارد، بلكه داراي مزاياي سلامتي بسياري براي از بين بردن آنوسمي ميباشد. مواد مورد نياز: چند قطعه زنجبيل خام، يك قاشق چايخوري شكر، يك ليوان آب. مراحل: زنجبيل خورد شده و شكر را به آب اضافه كنيد، اين تركيب را جوشانده و آن را در حالي كه هنوز گرم است بنوشيد، شما بايد هر روز 2 تا 3 ليوان شربت زنجبيل بنوشيد تا احساس بويايي خود را بدست آوريد.
- فلفل كاين Cayenne pepper يا فلفل قرمز: اگر از سينوزيت رنج مي بريد، عفونت هاي تنفسي سرماخوردگي علت بوجود آمدن آنوسمي مي باشد، بنابراين ميتوانيد فلفل كاين( فلفل قرمز ) را براي درمان استفاده كنيد، فلفل كاين حاوي مقدار زيادي از كپسايسين است كه قادر به كاهش تورم بيني و تحريك بزاق مي باشد و ميتواند حس بويايي شما را بهبود بخشد. مواد لازم: 1 قاشق چايخوري فلفل كاين، 1 قاشق چاي خوري عسل. مراحل: فلفل كاين و عسل را مخلوط كنيد. سپس، آن را حداقل دو بار در روز مصرف كنيد تا ترشح مخاط بيني را تحريك كنيد، شما مي توانيد كمي پودر كاين را در غذاها براي تحريك غدد بزاقي خود اضافه كنيد. همچنين شما مي توانيد از فلفل سياه استفاده كنيد.
- سركه سيب: سركه سيب يك داروي مفيد براي درمان بيماري كربويي است زيرا به كاهش عفونت سينوسي كمك مي كند. ميتوانيد سركه سيب را با نمك و آب مخلوط كرده و ميل كنيد يا اينكه سركه سيب را با عسل و آب مخلوط كرده و نوش جان كنيد. اين روش را دوبار در روز امتحان كنيد.
- نعنا: اين گياه بهترين درمان طبيعي براي بيماري آنوسمي مي باشد، مواد لازم: يك قاشق غذاخوري از برگ نعناع تازه، يك ليوان آب. مراحل: برگ هاي نعنا را به يك ليوان آب اضافه كنيد و اجازه دهيد كه نعناع به مدت 30 دقيقه در داخل آب بماند، سپس روزي دوبار اين مخلوط را نوش جان كنيد.
- برگ هاي كاري: يكي ديگر از درمان هاي مفيد براي آنوسمي، استفاده از برگ هاي كاري است. براي رسيدن به نتايج دلخواه بايد اين روش را دنبال كنيد. مواد مورد نياز: تعداد انگشت شماري از برگ هاي كاري، يك ليوان آب. مراحل: ابتدا برگ هاي كاري را خورد كنيد و آنها را در يك ليوان آب به مدت نيم ساعت قرار دهيد، سپس مخلوط كرده و آن را 2 بار در روز، يك بار در صبح و ديگري در شب ميل كنيد.
- سيب زميني شيرين: سيب زميني شيرين حاوي ميزان فراواني از ويتامين A است و يكي از انواع درمان هاي طبيعي براي آنوسمي مي باشد. 2-3 عدد سيب زميني شيرين را در آب جوش قرار داده و اجازه دهيد تا پخته شود، سپس ميل كنيد.
- يوگا و نفس عميق: اين راه حل مكانيسم آرامش بخش براي درمان هر نوع بيماري است كه مي تواند در آرام كردن ذهن شما موثر باشد و باعث مي شود بدن خود را به آرامش برسانيد، بنابراين يوگا و نفس عميق مي تواند يك درمان ساده و مفيد براي آنوسمي باشد. شما بايد حدود يك ساعت از روز خود را براي استراحت و يوگا قرار داده و نفس هاي عميق بكشيد.
- تغيير عادات روزمره: در صورتيكه سيگاري هستيد سيگار خود را حتما ترك كنيد، سيگار كشيدن ميتواند حس بويايي شما را از بين ببرد.
درمان دارويي آنوسمي و عدم حس بويايي
آنوسمي ناتواني در درك بويايي است، در حالي كه اثرات آنوسمي معمولا موقت است، اما مواردي وجود دارد كه باعث عدم بويايي دائمي ميشود. آنوسمي دائمي در بين بيماران سالمند ( 60 سال و بالاتر ) و افرادي كه داراي بيماري هاي زمينه اي و مادرزادي هستند رايج است. متاسفانه، بيماري كربويي هميشه قابل درمان نيست، به خصوص اگر سن عامل اصلي باشد. اگر عدم حس بويايي ناشي از عفونت سرماخوردگي و يا آلرژي باشد، معمولا در عرض چند روز بهبود مي يابد اما در صورتي كه حس بويايي بازنگشت بايد با پزشك خود مشورت كنيد. بسياري از شرايطي كه مي تواند احساس بويايي شما را كاهش دهد، برگشت پذير هستند، اما اين بستگي به علت اصلي بيماري دارد. هيچ دارو يا درمان خاصي براي بهبود احساس بويايي تجويز نشده است، اما پيدا كردن علت آنوسمي و حل مسئله اساسي در بسياري از موارد باعث درمان آنوسمي شده است.
√ آنوسمي مادرزادي وضعيتي است كه در آن افراد با ناتواني در احساس بويايي بدنيا آمده اند كه ممكن است به عنوان يك اختلال جداگانه رخ دهد و يا با يك اختلال ژنتيكي خاص (مانند سندرم كالمن) همراه باشد، در حال حاضر براي افراد مبتلا به آنوسمي مادرزادي درمان وجود ندارد.
√ پزشكان علت آنوسمي را درمان مي كنند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به عفونت و مشكلات سينوسي ممكن است با استنشاق بخار، اسپري بيني، آنتي بيوتيك و گاهي عمل جراحي درمان شوند.
√ در صورتيكه آنوسمي به علت انسداد بيني باشد ممكن است عمل جراحي براي برداشتن پوليپ بيني انجام شود، همچنين در درمان آنوسمي ناشي از انسداد بيني پزشك ممكن است داروي ضد انعقاد، آنتي هيستامين، اسپري استروئيدي بيني و دوره كوتاه مدت استروئيد خوراكي را تجويز كند.
√ در صورتيكه اين بيماري توسط واكنش به يك داروي خاص ايجاد شده و آنوسمي به دليل اثر جانبي دارو است با پزشك در مورد آن مشورت كنيد، پزشك شما براي جلوگيري از دست دادن حس بويايي، روش هاي جايگزين ارائه مي دهد. دارو را متوقف نكنيد مگر اينكه پزشك شما آن را توصيه كند.
√ در مواردي كه عدم حس بويايي در اثر عفونت يا آلرژي باشد ميتوانيد بيني خود را با محلول آب نمك شستشو دهيد.
√ سعي كنيد در معرض عوامل تحريك كننده بيني و آلرژن ها قرار نگيريد.
√ بسيار مهم است كه افراد مبتلا به آنوسمي آلارم دود در منزل داشته باشند تا در صورت آتش سوزي هشدار دهد.
√ برخي تحقيقات گوياي اين است كه استفاده از طب سوزني در درمان آنوسمي موفقيت آميز بوده است.
منبع: آسان طب